Historie: Grand Prix van Zandvoort (deel 1)

Door het Verstappen-effect trekt de Formule 1 nieuwe fans, die niet allemaal weten dat je vroeger een Grand Prix van Nederland had. Het is bijna zeventig jaar geleden dat voor het eerst Formule 1-auto’s over het circuit van Zandvoort reden. 

Door Rob Wiedenhoff. Foto’s: Sutton.

In een vergeten wereld vol zwart-wittinten speelden zich de eerste races af op het enige permanente autocircuit in Nederland. Bij de aanleg van deze bijzondere piste speelde burgemeester Van Alphen een grote rol. Op 3 juni 1939 werden op een speciaal daarvoor aangelegd stratencircuit in Zandvoort races met toer- en sportwagens gehouden. Het smaakte naar meer. De Tweede Wereldoorlog zette een streep door plannen voor een permanente baan, maar de vindingrijke burgemeester verzon een list. De Duitse bezettingsmacht liet huizen en hotels afbreken voor de aanleg van de Atlantikwall, een verdedigingslinie tegen een invasie van de geallieerden. Van Alphen vertelde de Duitsers dat het puin van pas kon komen voor parades. In de zomer van 1942 werd begonnen met de aanleg van een wandelweg die na de bevrijding als circuit werd voltooid.

Improviseren
Niemand had in ons land ervaring met de organisatie van races en geschikte auto’s waren er niet. Op zaterdag 7 augustus 1948 werd daarom een invitatiewedstrijd voor Engelse coureurs georganiseerd. Specialisten van de British Racing Drivers’ Club hielpen bij de voorbereiding en de Prijs van Zandvoort werd verreden onder auspiciën van de Koninklijke Nederlandsche Automobiel Club. Bij gebrek aan voorzieningen werd flink geïmproviseerd. Twintig auto’s gingen drie dagen voor de wedstrijd met de dagboot naar Hoek van Holland en werden gestald in de Haarlemse Ripperdakazerne. Daar verbleven ook de monteurs. De grote liefhebber en latere omroeper op Zandvoort Louis van Noordwijk vertelde dat hij als jonge luitenant met zijn Matchless-motor voorop reed als de monteurs de auto’s naar het circuit brachten. Andere tijden: zeg dat wel.

Prins van Siam
Kranten en tijdschriften zorgden ervoor dat het publiek op de hoogte was van het nieuwe uitje. Vijftigduizend toeschouwers volgden opgetogen de verrichtingen van de helden over tweemaal 24 ronden en een finale van veertig ronden. De Brit Reg Parnell won in een Maserati de eerste manche, de tweede was voor de in Engeland woonachtige Siamese prins Bira, eveneens met Maserati. Ook de finale ging naar de populaire Bira in zijn 4CL met compressor. Voluit heette de man Birabongse Bhanutej Bhanubandh, een naam waar geen enkele commentator zich aan waagde. Zijn Maserati was lichtblauw met geel gespoten, de kleuren van zowel Siam als Zandvoort.

Vernietigende blik
Onder de aanwezigen bevond zich ook de koning van Siam, het latere Thailand, wat voor enige ophef zorgde. Een gedistingeerde heer liep met zijn gezelschap, onder wie een groot aantal dames, losjes naar de ingang, de kaartverkoop voorbij. De controleur ontving een vernietigende blik en iemand uit de groep legde in perfect Nederlands uit dat het ging om de koning van Siam, die naar zijn neef kwam kijken. Waarop de controleur: “Zeg hem dan maar dat ik de sjah van Perzië ben en een huwbare dochter heb.” Een official voorkwam een rel en het hele spul mocht door. Na afloop was het nog lang onrustig in de badplaats. De beker van winnaar Bira werd de volgende ochtend danig gebutst teruggevonden in een café.

Volgende week lees je deel 2 van deze serie over de geschiedenis van de Grand Prix van Nederland op het circuit van Zandvoort. Dit artikel verscheen eerder in gewijzigde vorm in Formule 1 magazine.